Trước đây loại cá này có đầy nhưng chẳng mấy ai mê bởi người thì bảo “ăn cá lúi, lúi húi cả ngày", người thì chê ăn đắng nghét. 

Cá lúi là một đặc sản nổi tiếng chỉ có ở sông Côn (Bình Định), sông Ba (Gia Lai) và thường xuất hiện nhiều vào những tháng mùa hè oi bức của miền Trung. 

Theo tìm hiểu, cá lúi là một loài cá nước ngọt thuộc họ cá chép (Cyprinidae), mình dày và hơi tròn, lưng màu đen. Con lớn nhất cũng chỉ to bằng hai ngón tay, nhỏ thì bằng ngón tay cái, vảy đều sáng bóng và lưng có sọc đen.

Loại cá này sinh sản nhanh và sống thành từng đàn. Dù kích thước bé như vậy nhưng vị ngon của loại cá này khiến nhiều thực khách mê mẩn. 

Cá lúi đầu hè đã có, nhưng đến mùa mưa mới là lúc từng đàn cá bụng lặc lè trứng từ nguồn đổ về hạ lưu tìm nơi sinh sản. Do say theo con nước, lại đi từng đàn nên ngư dân chỉ việc mang lưới ra mà đơm. Dụng cụ để săn cá lúi chỉ đơn giản vài tấm lưới rồi đem thả giăng trong các gành đá dưới lòng suối, thế mà lần nào cũng bắt được cả chục cân về chế biến. 

Trước đây, cá lúi nhiều vô kể nhưng chẳng mấy ai mê cá lúi, bởi người thì bảo “ăn cá lúi, lúi húi cả ngày", người thì cá lúi ăn đắng nghét. Người ở quê không nấu nướng cầu kỳ mà thường làm những món dân dã, như cá lúi nấu với rau răm, kho với gừng, kho nghệ, nấu canh rau mương, nấu chua lá giang, nướng dầm nước mắm...

Anh Thái Bách (35 tuổi, ở Quảng Ngãi) kể lại: "Từ lúc tuổi nhỏ đến giờ, tôi thích nhất món cá lúi nướng ăn với rau thơm. Ở quê tôi đây là món đặc sản gây thương nhớ. Ăn cá nướng khác với cá kho, cá nấu canh vì nó có mùi thơm của vảy nướng lửa than, có độ giòn của phần đầu, phần xương, có độ dai chắc ngọt của thịt cá. 

Cá lúi giờ rất khan hiếm. Mỗi lần về quê tôi lại tìm mua cá lúi với giá lên tới 90.000 đồng/kg rồi mang về thành phố chế biến món ăn. Cá lúi sống chủ yếu ở suối, rất sạch. Mua về chẳng cần đánh vảy. Tôi dùng dao cắt bỏ đuôi, vây và đầu rồi rửa sạch. sau đó mang chế biến". 

Chị Hoài - ở Gia Lai chia sẻ: "Cá lúi có từ mùa hè đến cuối xuân, nhưng theo kinh nghiệm của người lớn tuổi, cá lúi mùa mưa là ngon nhất, vì thịt dai, xương mềm. Hơn nữa, mùa mưa là mùa cá lúi mẹ từ trên nguồn xuôi theo con nước, để tìm nơi đẻ trứng nên con nào con nấy mập, bụng đầy trứng, béo ngậy. Cá lúi nấu canh khế hoặc kho nghệ là 2 món dân dã gắn với những bữa cơm của chúng tôi từ hồi còn bé. Giờ cá lú trong tự nhiên ngày càng ít, vì thế mà giá cả cũng tăng cao chứ trước đây cá lúi không ai mang mua bán ở chợ".